ज्ञानु पंगेनी
कावसोती । उमेरले ५३ वर्ष लागेका नर वहादुर कुमालको एकदमै नजिकको साथी हो डुङ्गा । उनले डुङ्गासंग २० वर्ष बिताईसकेका छन । त्यसपछि उनले कालीगण्डकी नदि , नदि किनारको ढुङ्गा माटो , वालुवा अनि बहना ( डुङ्गा खियाउने दाबिलो ) लाई साथी बनाएका छन । जसले गर्दा उनी छन र उनको घरपरिवार चलेको छ । कालीगण्डकी नदिको भृकूटि घाटमै उनको युवा अवस्था बित्यो उनको बुढेलकालको समय पनि यहि नै बित्ने छ ।
नवलपरासी पूर्वको बुलिङ्गटार गाउपालिका तीन तम्घामा पर्छ नर वहादुरको घर । घर नजिकै पर्छ तनहु र नवलपुर छुट्टाउने सीमानाको काम गर्दै आएको कालीगण्डकी नदि । जुन वेला नदिमा पुल थिएन त्यो वेला पुलको काम गर्ने नर वहादुरले अहिले नदिमा पुल बन्दा पनि त्यो कामलाई छोडेका छैनन । किनकी उनी नभए कतिपयले पढ्नै पाउदैनन । कालीगण्डकी पारीको तनहु जिल्लामा पर्ने सिरकोटबेसी र सिगुवाका धेरै विद्यार्थीले उनकै कारण पढ्न पाएका छन । अहिले पनि उनले दिनहु पा“च जना विद्यार्थीलाई डुङ्गाबाट आवत जावत गराउछन । सिरकोटबेसी र सिगुवाका पा“च कक्षा भन्दा माथी पढ्ने विद्यार्थीहरु बुलिङ्गटारमा रहेको विद्यालयमा पढ्न आउछन ।
गाउमै कक्षा १० सम्म पढ्ने विद्यालय नहुदा उनीहरु नदि तरेर बुलिङ्गटार पढ्न आउनुपर्ने बाध्यता रहेको नर वहादुर बताउछन । आजसम्म उनले सयौ विद्यार्थीलाई वारपार गराईसके । अहिले नदिमा पुल त बनेको छ तर यी दुई गाउका विद्यार्थीहरुलाई पुलबाट आवत जावत गर्न पाई पर्दैन जसले गर्दा उनीहरुले डुङ्गा नै चढ्नुपर्छ । नर वहादुर भन्छन – ‘विद्यार्थीकै लागि पनि मैले जस्तोसुकै अवस्थामा डुङ्गा चलाउनै पर्छ । नभए उनीहरु पढ्न पाउदैनन । ’ नर वहादुरको डुङ्गा चढेको भाडा २० रुपैया हो । तर उनले विद्यार्थीहरुलाई १० रुपैया छुट दिएका छन । विद्यार्थीसंग जम्मा १० रुपैया लिन्छन ।
२०५६ सालबाट डुङ्गा चलाउन सुरु गरेका नर वहादुरको आम्दानिको मुख्य श्रोत नै डुङ्गा हो । ५६ सालमा डुङ्गा चलाउन सुरु गर्दा उनले दुई रुपैया भाडाबाट सुरु गरेको बताए । कालीगण्डकीमा पुल नबन्दा सम्म उनको कमाई राम्रै थियो । तर अहिले पुल बनेपछि भने धेरैजसो मानिषहरु पुलबाट नै आवत जावत गर्न थालेका छन । तर पनि दिनमा कम्तीमा १० देखि १५ जनालाई उनले अझै पनि वारपार गराउदै आएका छन । चाडपर्वका वेलामा भने बलि बढि नै हुने उनले सुनाए । बाउबाजेले पनि यहि काम गरेकाले आफुले पनि यहि कामलाई निरन्तरता दिएको उनको भनाई छ । ‘बाउबाजेले पनि यहि काम गरे मैले नि यहि सिके , जम्मा पा“च पढेको छु । विदेश जान पनि सकिन अरु काम पनि पाईएन त्यसैले यहि काम गरे । छोड्न पनि सकिन । हातखुट्टा चलेसम्म यहि गर्छु । ’
डुङ्गाबाट धेरै आम्दानी त उनले गर्दैनन । मुस्किलले महिनामा धेरै भनेको छ हजार सम्म कमाई भएको उनले बताए । कहिले त दुई हजार २५ सय मात्रै हुन्छ । ‘पहिले पहिले भाडा पनि सस्तो थियो । सामान पनि सस्तो पाईन्थ्यो । यसैबाट कमाएको पैसाले नै छोराछोरी पाले, घर चलाए । अहिले पनि चलाएकै छु । जग्गा जिमिन छैन अर्कैको अधिया गर्छु । त्यसले ५/६ महिना खान पुग्छ । डुङ्गाबाट जे जति कमाई हुन्छ त्यसैले गुजारा चलाउनै पर्छ । ’
